आपल्या पतसंस्थांकरिता आपण एकूण ठेवी यावरच सर्व कॅल्क्युलेशन करत असतो परंतु बँकांमध्ये ठेवीं वरती कॅल्क्युलेशन केल्या जात नाही तर NDTL (net demand and time liability) यावरती CRR ,SLR इत्यादी रेशोचे कॅल्क्युलेशन केले जाते एनडीटीएल ही कन्सेप्ट अतिशय महत्त्वाची असून पतसंस्थांनी देखील ती अवलंबिली पाहिजे ही कन्सेप्ट थोडी टेक्निकल असल्यामुळे त्याबद्दल खूप विस्तृत माहिती देणे लेखातून शक्य नाही ती प्रत्यक्ष समजून घेण्याची व अभ्यासण्याची आवश्यकता आहे परंतु त्या संदर्भात एकंदरीत कन्सेप्ट समजून घेण्यापुरती माहिती येथे देत आहे त्याचा निश्चितच फायदा होईल ही अपेक्षा
1. NDTL ची संकल्पना आणि महत्त्व:
NDTL ही बँकिंग क्षेत्रातील एक अत्यंत महत्त्वाची संकल्पना आहे. ही संकल्पना बँकेच्या आर्थिक स्थितीचे एक प्रमुख मापदंड आहे. NDTL म्हणजे बँकेकडे असलेल्या सर्व प्रकारच्या ठेवींची एकत्रित रक्कम. या रकमेवरून बँकेची आर्थिक क्षमता, तिची कर्ज देण्याची शक्यता आणि तिच्यावरील नियामक आवश्यकता समजतात.
2. NDTL ची रचना:
a) Demand Liabilities: या अशा ठेवी आहेत ज्या ग्राहक कधीही मागू शकतो. उदाहरणार्थ:
– Current accounts: व्यापारी वापरतात, यावर व्याज नसते
– Savings accounts: सामान्य लोक वापरतात, यावर कमी व्याज असते
b) Time Liabilities: या ठरावीक कालावधीसाठी असलेल्या ठेवी आहेत. उदाहरणार्थ:
– Fixed deposits: ठरावीक कालावधीसाठी, जास्त व्याज
– Recurring deposits: नियमित ठेवी, ठरावीक कालावधीनंतर परतफेड
3. NDTL ची गणना:
NDTL = Demand Liabilities + Time Liabilities – वगळलेल्या रकमा
वगळलेल्या रकमांमध्ये समाविष्ट:
– इतर बँकांकडील ठेवी
– RBI कडील ठेवी
– बँकेचे स्वतःचे भांडवल
उदाहरण:
जर एका बँकेच्या Demand Liabilities 500 करोड, Time Liabilities 800 करोड, आणि वगळलेल्या रकमा 100 करोड असतील, तर:
NDTL = 500 करोड + 800 करोड – 100 करोड = 1200 करोड
4. NDTL आणि नियामक आवश्यकता:
a) Cash Reserve Ratio (CRR):
– CRR म्हणजे NDTL च्या किती टक्के रक्कम कॅश किंवा करंट खात्यात ठेवावी लागते
– सध्या CRR 4% आहे
– उदाहरण: जर NDTL 1200 करोड असेल, तर CRR = 1200 x 4% = 48 करोड
b) Statutory Liquidity Ratio (SLR):
– SLR म्हणजे NDTL च्या किती टक्के रक्कम liquid assets/investment म्हणून ठेवावी लागते
– सध्या SLR 18% आहे
– उदाहरण: जर NDTL 1200 करोड असेल, तर SLR = 1200 x 18% = 216 करोड
5. NDTL चे बँकिंग व्यवसायावरील परिणाम:
– जास्त NDTL असणे चांगले, कारण त्याचा अर्थ बँकेकडे जास्त ठेवी आहेत
– पण जास्त NDTL म्हणजे जास्त CRR आणि SLR ठेवावे लागतात
– यामुळे बँकेची कर्ज देण्याची क्षमता कमी होते
– बँकेला NDTL आणि reserves यांचे संतुलन राखावे लागते
6. NDTL आणि monetary policy:
RBI, NDTL वर आधारित धोरणे ठरवते:
– Inflation जास्त असेल तर CRR/SLR वाढवून पैशाचा पुरवठा कमी करता येतो
– मंदी असेल तर CRR/SLR कमी करून अर्थव्यवस्थेत पैसा वाढवता येतो
7. NDTL चे monitoring:
– बँका दर आठवड्याला RBI ला NDTL चा अहवाल देतात
– RBI या आकडेवारीचे बारकाईने निरीक्षण करते
– चुकीच्या reporting साठी कडक दंड आहेत
8. NDTL आणि बँकेची वाढ:
– NDTL ची वाढ म्हणजे बँकेच्या व्यवसायात वाढ
– पण यासोबत जबाबदाऱ्याही वाढतात
– बँकेला NDTL वाढवण्यासाठी नवीन ग्राहक आकर्षित करावे लागतात
धन्यवाद…
लेख .
@Mangesh Dehedkar
9921304811
Co-op banking and industrial Trainer & consultant